Operatie: Mediawijsheid

Beïnvloeding in populaire media is een bekend fenomeen. We zien per dag honderden advertenties voorbij scrollen op het internet en ieder van ons kent wel een ongemakkelijk shot uit een film of serie waar overduidelijk de focus ligt op het merk van een product.

Maar niet alle advertenties en berichten die wij meekrijgen zijn voor commerciële doeleinden. Er worden namelijk ook denkbeelden verkocht. Deze zijn vaak verwoven in dialoog, tweets, TikToks en memes waardoor ze veel minder opvallen dan een groot merk logo in beeld; en zeker niet wanneer je na een lange dag met wat entertainment wilt relaxen.

En deze denkbeelden in deze berichten komen niet alleen af van individuën die hun mening willen delen. Nee, hier zitten teams, industrieën, achter die hier veel tijd en geld in steken.

En één van de grootste spelers is: het Militaire Entertainment Complex

Het Militaire Entertainment Complex, of MEC in het kort, beschrijft deze relatie tussen Defensie en de entertainment industrie. Filmmakers, bijvoorbeeld, krijgen wapens, voertuigen, locaties en personeel om mee te filmen, en in ruil krijgt Defensie controle op de manier hoe Defensie, de vijand, en het conflict afgebeeld worden. Ze hebben zo invloed op de manier hoe mensen naar Defensie en alles daar omheen kijkt.

Zo zei Ronald de Hondt, communicatieadviseur van de Koninklijke Marine, over de Nederlandse fictionele oorlogsfilm Invasie het volgende: "Wij zoeken, net als de rest van Defensie, nog personeel voor de komende jaren. En we zien hier kansen in om een jonge doelgroep, die wij interessant vinden, kennis te laten maken met de marine. Maar dan op een andere manier, vanuit de bioscoopstoel. En daarmee die mensen ook indirect warm te maken om een baan te zoeken bij ons."

Op het moment is mediawijsheid geen vaste les in het (middelbare) onderwijs, en een vaste structuur van deze les bestaat ook niet. Hier gaat de aandacht vaak naar cyberpesten en er zijn wetten die ons beschermen van commerciële advertenties, maar er is nog weinig aandacht voor het herkennen van gerichte boodschappen achter media. Daar wilt dit project verandering in brengen.

Iedereen verdient namelijk het recht en mogelijkheid om hun eigen, goed geïnformeerde keuzes te maken en meningen te vormen. Het is hier voor wel belangrijk om bevooroordeelde informatie te kunnen herkennen en hier kritisch en bewust mee om te kunnen gaan, vooral als deze boodschappen meer op emoties dan feiten zijn gebouwd.

Tijdens dit onderzoek ben ik op missie geweest om de beste manier te vinden hoe we dit onderwerp onder de aandacht kunnen brengen. Door middel van onderzoek uit talloze researchpapers, prototypes en testen, is er onderzoek gedaan naar dit complexe onderwerp om een waardig eindproduct weg te kunnen zetten.

Zo is de conclusie getrokken dat een veel voorkomende techniek in spellen, films en sociale media het gebruik van machtige, overdreven verhalen, maar ook drogredenen zijn. Drogredenen zijn argumenten die valide lijken, maar eigenlijk niet sterk zijn. Politici gebruiken deze ook veel omdat het vaak op emotie en onwetendheid in speelt en mensen deze vaak niet herkennen. Door deze drogredenen onder de knie te krijgen in context van het MEC, zijn de misleidende berichten beter te herkennen.

Jongeren behoren tot de grootste groep consumenten van populaire media. Ze zijn jong, ze worden als makkelijker te beïnvloeden gezien doordat ze een zwakker zelfbeeld en minder wereldervaring hebben, en ze zijn met veel. Maar dat is niet de enige reden waarom zij doelwit zijn.

Nederlandse jongeren krijgen op hun zeventiende en een halve verjaardag de welbekende oproep brief van Defensie. Nederlandse jongeren behoren tot de grootste groep nieuwe rekruten in ons leger. Nederlandse jongeren mogen vanaf hun achttiende stemmen tijdens de verkiezingen. De Nederlandse jongeren krijgen op dat moment veel macht, mogen hun eigen keuzes maken en stemmen op wie zij willen. Defensie wilt hun krijgsmacht versterken en politieke partijen, links of rechts, willen meer stemmen, en hier moet je op tijd bij voor zijn.

Dit is waarom de doelgroep van middelbare scholieren in hun examenjaar is gekozen. Zij staan op een belangrijk punt van hun leven waar veel macht en verantwoordelijkheid in hun handen worden gelegd en daar wordt geprobeerd op in te spelen. Jongeren verdienen een mogelijkheid om dit landschap veilig te exploreren en de hulp om kritisch te kijken naar de vele beïnvloedde boodschappen in populaire media om bewuster met deze informatie om te gaan en hun eigen meningen te vormen. School biedt daar een vertrouwde en begeleidde plek voor aan.

Het resultaat is "Majoor Media’s Media Cursus", een mediawijsheid lespakket dat de scholieren door middel van het MEC leert over beïnvloeding in de media en hoe deze is te herkennen door er zelf mee aan de slag te gaan.

Tijdens de les ontmoeten ze "Majoor Media", de fictionele cartoon mascotte van het MEC. In de trainingscursus legt de Majoor uit wat het MEC is, hoe beïnvloeding in de media werkt en wie dit allemaal doen, waarom ze het doen, de belangrijke rol van drogredenen en storytelling en de opdracht waarmee ze aan de slag gaan.

Vervolgens gaan de leerlingen in groepjes aan de slag. De teams werken aan dossiers om zelf verschillende soorten media te beïnvloeden. Ze nemen de aangewezen rollen van filmmakers, influencers, of spelprogrammeurs aan om de dossiers zo aan te passen zodat ze de wensen van het MEC vervullen. Dit doen ze met de hulp van drogredenen en manipulatieve storytelling om het juiste doel over te brengen; deze is voor elk team anders.

Nadat ieder team hun opdracht heeft afgerond, gaan ze samen zitten om van elkaar de drogredenen en het doel van elkaars opdrachten te raden. Hier krijgen ze punten voor. Deze punten kunnen aangevuld worden tijdens de quiz die hun kennis test over beïnvloeding, drogredenen en het herkennen hier van.

Op deze interactieve manier maken de leerlingen kennis met kritische mediawijsheid door middel van het MEC. Hierdoor leren ze de manipulatieve technieken te herkennen door er zelf mee aan de slag te gaan, dat ze gelijk moeten toepassen tijdens de quiz. Zo worden scholieren uitgerust met de vaardigheden om bewustere keuzes te maken en (verborgen) mediaboodschappen te doorzien.

In een tijd waarin informatie en bevooroordeelde ‘verhaaltjes’ steeds vaker verweven zijn, is deze vorm van onderwijs essentieel om zelf denken te stimuleren en jongeren voor te bereiden op een kritische rol in de samenleving.